Boşanma Davalarında Mal ve Paraların Paylaştırılması
(Mal Rejimlerine İlişkin Davalar)

İÇİNDEKİLER

• Giriş
• 01.01.2002 Sonrasında Eşlerce Edinilen Malvarlıklarının Durumu,
• Türk Medeni Kanunu Kapsamındaki Mal Rejimleri
• Yürürlükteki 4721 Sayılı Yasa Kapsamında Uygulanacak Yasal Mal Rejimi
• Yasal Mal Rejimi Sözleşmesinin İstisnası Olarak Mal Rejimi Sözleşmesi
• 4721 Sayılı Yasa’da Düzenlenen Mal Rejimi Çeşitleri
• Seçimlik Mal Rejimleri
• Mal Rejimi Seçimi ve Sözleşme Düzenlenmesi
• Mal Rejimi Sözleşme Ehliyeti
• Mal Rejimi Sözleşmesi Şekil Şartları
• Mal Rejimi Sözleşmesinin Kapsamı
• Mal Rejimi Sözleşmesinin İptali
• Mal Rejimi Sözleşmesinin Ortadan Kaldırılması Ya da Değiştirilmesi
• Olağanüstü Mal Rejimi
• Eşlerden Birinin Talebi Üzerine Mal Ayrılığına Dönüştürme
• Mal Ayrılığına Dönüştürme Davası
• Mal Ayrılığına Dönüştürme Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme
• Mal Ayrılığına Dönüştürmenin Kaldırılması
• Kendiliğinden Mal Ayrılığı Rejimine Dönüşüm
• Alacaklının Mal Ayrılığına Dönüştürme Davası
• Mal Ayrılığına Dönüştürme
• Mal Ayrılığı Dönüşümünden Dönme
• Mal Ayrılığına Geçişte Önceki Rejimin Tasfiyesi
• Alacaklıların Korunması
• Mal Rejiminin Tasfiyesi Davalarında Görevli ve Yetkili Mahkeme
• Görevli Mahkeme
• 01.01.2002 Tarihinden Sonra Edinilen Malvarlıklarının Tasfiyesine İlişkin Davalarda Görevli Mahkeme
• 01.01.2002 Tarihinden Önce Mal Ayrılığı Rejimi Kapsamında Edinilen Malvarlıklarına İlişkin Katkı Payı Taleplerinde Görevli Mahkeme
• Yetkili Mahkeme
• Görevsizlik Ya da Yetkisizlik Kararı Verilmesi Halinde Yapılması Geereken
• Bir Eşin Mallarının Diğeri Tarafından Yönetimi
• Envanter Yapılması İstemi
• Eşler Arasındaki Borçlar
• Edinilmiş Mallara Katılma Rejiminde Edinilen Malvarlıkları Çeşitleri
• Edinilmiş Mallar
• Çalışma (Emek) Karşılığı Edinim
• Sosyal Güvenlik ve Sosyal Yardım Kurum ve Kuruluşlarının veya Personele Yardım Amacı ile Kurulan Sandık ve Benzerlerinin Yaptığı Ödemeler
• Çalışma Gücünün Kaybı Nedeniyle Ödenen Tazminatlar
• Kişisel Mallarının Gelirleri
• Edinilmiş Malların Yerine Geçen Değerler
• Edinilmiş Mal Karinesi
• Kişisel Mallar
• Kanunda Düzenlenen Esas Kişisel Mallar
• Eşlerden Birinin Sadece Kişisel Kullanımına Yarayan Eşya
• Mal Rejiminin Başlangıcında Eşlerden Birine Ait Bulunan veya Bir Eşin Sonradan Miras Yoluyla Ya da Herhangi Bir şekilde Karşılıksız Kazanma Yoluyla Elde Ettiği Malvarlığı Değerleri
• Manevi Tazminat Alacakları
• Kişisel Mallar Yerine Geçen Değerler
• Sözleşme ile Düzenlenebilecek İstisnai Kişisel Mallar
• Edinilmiş Mallara Katılma Rejiminde İspat
• Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi Süresince Eşlerin Malvarlıklarını Yönetim, Yararlanma ve Tasarruf Hakları
• Eşlerin Borçları Nedeniyle Üçüncü Kişilere Karşı Sorumlulukları
• Mal Rejiminin Sona Erme sebepleri ve Sona Erme Zamanı
• Mal Rejiminin Ölüm ile Sona Ermesi
• Edinilmiş Mallara Katılma Rejiminin Değişmesi Suretiyle Rejimin Sona Ermesi
• Evliliğin Sona Ermesi ile Mal Rejiminin Sona Ermesi
• Boşanma
• Evliliğin İptali
• Edinilmiş Mallara Katılma Rejiminde Tasfiyenin Nasıl Gerçekleştirileceği ve Tasfiye Yapılırken Nelere Dikkat Edileceği
• Malların Geri Alınması ve Borçlar
• Eşlerin Diğer Eşte Bulunan Mallarını Geri Alması
• Paylı Mülkiyetin Tasfiyesi
• Eşlerin Karşılıklı Borçlarına İlişkin Düzenlemeler
• Değer Artış Payı Alacağı
• Değer Artış Payı Alacağı Hangi Malvarlıkları Arasındaki Katkı Durumunda Sözkonusu Olur?
• Değer Artış Payı Alacağı İçin Hani Durumlara İlişkin Katkıda Bulunmak Gerekir?
• Diğer Eşe Ait Malın “Edinilmesine” Katkı
• Diğer Eşe Ait Malın “İyileştirilmesine ya da Korunmasına” Katkı
• Katkının Diğer Eşin Belirli Bir Malvarlığına İlişkin Gerçekleştirilmiş Olması
• Değer artış Payı Alacağı İçin “Hiç Ya da Uygun Bir Karşılık Almaksızın” Katkıda Bulunulmalı
• Değer Artış Payı Alacağı için “Katkının Ne Şekilde” ve “Ne Zaman” Sağlanacağı
• Değer Artış Payı Alacağı Kime Karşı Talep Edilebilir?
• Değer Artış Payı Alacağı Ancak Eşler Arasındaki Mal Rejimi Sona Erdikten Sonra “Tasfiye Aşamasında” İstenebilir.
• Değer artış Payı Alacağı İçin Katkı Yapılan Malvarlığında Tasfiye Anında Değer Artışı Ortaya Çıkması
• Diğer Eş Tarafından Katkıda Bulunulan Malvarlığının Daha Önce Elden Çıkarılmış Olması
• Değer Artış Payı Alacağı İçin Bu Alacak Hakkından Feragat Edilmiş Olmamalıdır.
• Değer Artış Payı Oranının Değiştirilebilmesi Mümkündür.
• Değer Artış Payı Aalacağına Hükmedilebilmesi İçin İstekte Bulunulması Gerekmektedir.
• Değer Artış Payı Alacağına İlişkin Davalarda Kural Olarak Ayni Hak Talebinde Bulunulamaz.
• Değer Artış Payı Alacağının Hesaplanması
• Değer Artış Payı Hesabında Katkının Hangi Malvarlığı Grupları Arasında Gerçekleştiğinin Tasfiye Hesabına Etkisi
• Bir Eşin diğer Eşin Malvarlığına 01.01.2002 Tarihinden Önceki Dönemde Katkıda Bulunulması ( Katkı Payı Alacağı)
• Katkı Payı Alacağı Hesabı (01.01.2002 Tarihi Öncesi Katkı Durumunda)
• Eşlerin Kişisel ve Edinilmiş Malvarlıklarının Tasfiyeye Esas Olmak Üzere Belirlenmesi
• Eklenecek Değerler
• Denkleştirme Hesabı
• Artık Değerin Hesaplanması
• Mal Rejiminin Tasfiyesine İlişkin Davalarda Esas Alınacak Değerler ve Değerlendirme Zamanı
• Sürüm Değeri
• Gelir Değeri
• Değerlendirme Anı
• Artık Değere Katılma
• Kanuna Göre Artık Değer Oranı
• Artık Değer Hesabı Sonucu Alacakların Takas Edilmesi
• Zina ya da Hayata Kast Durumunda Artık Değer Oranı
• Sözleşme ile Artık Değer Oranının Belirlenmesi
• Genel Olarak
• İptal, Boşanma veya Mahkeme Kararıyla Mal Ayrılığında Artık Değer Oranının Belirlenmesi
• Katılma Alacağı ve Değer Artış Payı Alacağının Ödenmesi
• Ödeme ve Erteleme
• Faiz
• Mal Rejiminin Ölüm ile Sona Ermesi Halinde Eşin Aile Konutu ve Ev Eşyası Üzerinde Hak Talebi
• Üçüncü Kişilere Karşı Dava Açılabilmesi
• Mal Rejiminin Tasfiyesine İlişkin Davalarda Usuli Uygulamalar
• Mal Rejiminin Tasfiyesine İlişkin Davalarda Görevli ve Yetkili Mahkeme
• Mal Rejiminin Tasfiyesine İlişkin Davalarda Görev ve Yetkiye İlişkin Kararlarda Karar Düzeltme Yolu Kapalıdır
• Mal Rejiminin Tasfiyesine İlişkin Davalar Niteliği Gereği Belirsiz Alacak Davası Olarak Açılabilecektir
• Mal Rejiminin Tasfiyesine İlişkin Davalarda Nispi Harç Ödenmesi Gerekmektedir
• Dava Açılırken Katkıda Bulunulan Malvarlığına İhtiyati Tedbir Konulması İçin Talepte Bulunulması
• Mal Rejiminin Tasfiyesine İlişkin Davalarda Faiz
• Tebligat Uygulaması
• Mal Rejiminin Tasfiyesine İlişkin Davalarda İkrar ve Kabul
• Mal Rejiminin Tasfiyesine İlişkin Davalarda Feragat
• Mal rejiminin Tasfiyesine İlişkin Davalarda Zamanaşımı
• Mal rejiminin Tasfiyesine İlişkin Davalarda Birleştirme Ya Da Tefrik Kararı
• Mal Rejiminin Tasfiyesine İlişkin Davalarda Bilirkişi Raporu
• Mal Rejiminin Tasfiyesine İlişkin Davalarda Islah
• Mal Rejiminin Tasfiyesine İlişkin Davalarda Tanık
• Mal Rejiminin Tasfiyesine İlişkin Davalarda Yemin
• Mal Rejiminin Tasfiyesine İlişkin Davalarda Hüküm
• Mal Rejiminin Tasfiyesine İlişkin Davalarda Müdahale
• Mal Rejiminin Tasfiyesine İlişkin Davalarda Yargılama Gideri
• Mal Rejiminin Tasfiyesine İlişkin Davalarda Ücreti Vekalet
• Mal Rejiminin Tasfiyesine İlişkin Davalarda Usuli Müktesep Hak
• Değer Artış Payı, Katkı Payı ya da Katılma Alacağına Hükmedilen Kararlar Hakkında Kesinleşmeden İcra Takibi Başlatılabileceği
• Mal Rejiminin Tasfiyesine İlişkin Güncel Yargıtay Uygulamaları
• DAVA AŞAMASINDA BİLİRKİŞİ RAPORUNDA TESPİT EDİLEN RAKAMIN DAVACI HESABINA YATIRILMASI
• DAVA DİLEKÇESİNDE KONU EDİLMEYEN MALVARLIKLARI SONRADAN DAVAYA DAHİL EDİLEMEZ.
• ŞİRKETE İLİŞKİN KATILMA ALACAĞI BELİRLENİRKEN ÖZELLİKLE NAZARA ALINACAK HUSUSLAR
• MALVARLIKLARINA İLİŞKİN TASFİYE HESABINDA MÜKERRER TAHSİLE NEDEN OLUNMAMASI GEREĞİ
• EŞLERCE PAYLAŞTIRILMIŞ ŞİRKET HİSSESİ
• KREDİ YA DA TAKSİT İLE ALINAN MALVARLIKLARINDA TASFİYE HESABI
• DİLEKÇELER TEATİSİ AŞAMASINDA DAYANAK DELİLLERİN BİLDİRİLMESİ GEREĞİ
• TAMAMLAYICI EK DAVA
• MAL REJİMİNİN ÖLÜMLE SONA ERMESİ HALİNDE TASFİYEDE ALACAKLININ MAL REJİMİNİN TASFİYESİNE İLİŞKİN BORÇ MİKTARINDAN MİRAS HİSSESİ ORANINDA AYNI ZAMANDA BORÇLU OLDUĞU HUSUSUNUN DA NAZARA ALINMASI GEREĞİ
• HER İKİ EŞ ÖLMÜŞSE HER İKİ EŞİN MİRASÇILARININ DA KARŞILIKLI MAL REJİMİ TASFİYESİ DAVASI AÇABİLECEĞİ
• ÖLÜNCEYE KADAR BAKMA AKDİ İLE EDİNİLEN MALVARLIKLARI
• İNTİFA
• MAL REJİMİ TASFİYESİNE İLİŞKİN DAVA KONUSU KOOPERATİF ÜYELİĞİ
• BOŞANMA SONRASI ECRİMİSİL TALEBİ
• SATIŞ VAADİ
• DAVA KONUSUNUN TAŞINMAZ OLMASI HALİNDE TAPU KAYDI TALEP ŞEKLİ
• KAÇAK YAPI
• KAT KARŞILIĞI İNŞAAT SÖZLEŞMESİ
• ARSA ALINARAK ÜZERİNE BİNA İNŞA EDİLDİĞİ DURUMLARDA ARSANIN EDNİLDİĞİ VE BİNANIN İNŞA EDİLDİĞİ TARİH VE DURUMLARIN ÖZEL OLARAK DEĞERLENDİRİLMESİ GEREKTİĞİ
• İNŞAAT İÇİN PEŞİNAT OLARAK VERİLEN PARANIN İNŞAAT TAAHHÜDÜNÜN GERÇEKLEŞTİRİLMEMESİ DURUMUNDA İCRA TAKİBİNE KONU EDİLNESİ HALİNDEKİ DURUMU
• MAL AYRILIĞI DÖNEMİNDE ALINAN TAŞINMAZIN SATIMI İLE ELDE EDİLEN GELİR İLE EDİNİLMİŞ MALLARA KATILMA REJİMİ DÖNEMİNDE ALINAN TAŞINMAZ
• BEKLEMECELİ HAKLAR
• HAKKANİYET VE FEDAKARLIĞIN DENKLEŞTİRLMESİ İLKESİ
• EŞLERDEN BİRİ ÜZERİNE KAYITLI OLMASINA RAĞMEN GERÇEKTE ÜÇÜNCÜ KİŞİYE AİT MALVARLIKLARI
• MAL REJİMİ SONA ERDİĞİNDE MEVCUDİYETİ İSPATLANAMAYAN ECZANE GELİRİ
• YABANCI MAHKEMEDE DE MAL PAYLAŞIMI DAVASI AÇILMIŞ OLMASI
• Mal Rejimine İlişkin Sözleşme Örnekleri
• MAL AYRILIĞI SÖZLEŞMESİ
• MAL ORTAKLIĞI SÖZLEŞMESİ
• EDİNİLMİŞ MALLARA KATILMA SÖZLEŞMESİ
• PAYLAŞMALI MAL AYRILIĞI SÖZLEŞMESİ
• Bilirkişi Raporlarımızdan Örnekler
• Örnek Bilirkişi Raporu 1: Katılma Alacağı Talepli Eksik Bilgi ve Belge Toplanması Gereğine İlişkin
• Örnek Bilirkişi Raporu 2: Katılma Alacağı Talepli Davada Katılma Alacağı Hesabı
• Örnek Bilirkişi Raporu 3: Değer Artış Payı ve Denkleştirme Hesabı Sonucu Katılma
• Alacağının Hesaplanması
• Örnek Bilirkişi Raporu 4: Katılma Alacağı Hesabı ve Zina İtirazı
• Örnek Bilirkişi Raporu 5: Mal Rejiminin Vefat ile Sona Ermesi Halinde Katılma Alacağı Hesabı, Eklenecek Değere İlişkin Değerlendirme, Miras Hissesinin Tasfiyede Nazara Alınması ve Alacakların Takası.
• Örnek Bilirkişi Raporu 6: Değer Artış Payı Alacağı Hesabı
• Dava Dilekçesi Örnekleri
• Örnek Dilekçe 1– Boşanma Davası Derdest İken Tek Malvarlığına İlişkin Katılma Alacağı ve İhtiyati Tedbir Talepli Dava Dilekçesi
• Örnek Dilekçe 2– Eşler Arasındaki Mal Rejiminin Ölüm ile Sona Ermesi Halinde Katılma Alacağı, İhtiyati Tedbir ve Mülkiyet Hakkı Talepli Dava Dilekçesi
• Örnek Dilekçe 3- Katkı Payı ve Değer Artış Payı Alacağı, Katılma Alacağı ve İhtiyati Tedbir Talepli Dava Dilekçesi
• Örnek Dilekçe 4- Mal Ayrılığına Dönüştürme ve İhtiyati Tedbir Talepli Dava Dilekçesi
• Örnek Dilekçe 5- Geniş Kapsamlı Mal Rejimi Tasfiyesi ve İhtiyati Tedbir Talepli Dava Dilekçesi

GİRİŞ

Eşler arasındaki evliliğin boşanma, ölüm ya da iptali gibi herhangi bir sebeple sona ermesinin en önemli hukuki sonuçlarından birisi de taraflar arasındaki mal ve paralarının paylaştırılması yani mal rejiminin tasfiyesidir. Bu kapsamda mal rejiminin tasfiyesine ilişkin yasal mal rejimi ve tarafların tercihi halinde yasada düzenlenmiş diğer mal rejimi çeşitlerinin tespit ve değerlendirmesi önem arz etmektedir.

4721 Sayılı Türk Medeni Kanunu 22.11.2001 tarihinde kabul edilerek 01.01.2002 tarihi itibariyle yürürlüğe girmiş olup Kanun’un getirmiş olduğu Aile Hukuku’ndaki en önemli değişiklik yasal mal rejimine ilişkindir.

743 Sayılı Türk Kanunu Medenisi’nde eşler arasında aksi kararlaştırılmadığı sürece yasal mal rejimi olarak “MAL AYRILIĞI REJİMİ” kabul edilmiş 4721 Yeni Yasa’da ise yasal mal rejimi “EDİNİLMİŞ MALLARA KATILMA REJİMİ” olarak değiştirilmiştir.

Bu rejim değişikliği taraflar arasındaki mal rejiminin tasfiyesinde köklü değişiklik ve sonuçları da beraberinde getirmiştir.

Değişiklik öncesi ve sonrası her iki yasal mal rejimi kapsamında basit bir örnek vermek gerekirse:

01.01.2002 tarihi öncesinde bir evlilik süreci içerisinde sadece bir eşin çalışması ile çalışan eş adına edinilmiş bulunan bir malvarlığı tamamen tek başına çalışan eşin kişisel malı olarak kabul edilerek diğer eş bu malvarlığının edinimine maddi anlamda herhangi bir katkı sağlamamış ise bu malvarlığına ilişkin hiçbir hak talebinde bulunamazken yeni mal rejimi olan “Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi”nde bir eş çalışıp diğer eş hiçbir surette çalışmamasına ve malvarlığının edinilmesine hiçbir maddi katkıda bulunmamasına rağmen evlilik sürecinde eşin çalışarak edinmiş olduğu malvarlığı değerinin yarısını talep edebilecektir.

Böylece genelde Türk Toplumundaki erkek eşin çalıştığı, kadın eşin ise ev işleri ve çocuk bakımı ile ilgilendiği ve geçmişten gelen ataerkil gelenek görenek yapısı gereği genelde evlilik sürecindeki malvarlıklarının da erkek eş üzerine tescil edildiği durumların azımsanamayacak derecede yoğunluğu nazara alındığında eşler arasındaki evliliğin sona ermesi halinde kadın eşin belki de hiçbir malvarlığından hak edinememesi durumu ilgili yasa değişikliği ile engellenmeye çalışılmıştır.

Diğer taraftan sözkonusu yasal mal rejimi değişikliği oldukça esaslı olup evlilik sürecindeki kişisel ve edinilmiş malvarlığı değerlerinin çoğu zaman iç içe geçmiş olması, evlilik ilişkisi esasında malvarlığının kişisel ya da edinilmiş hangi malvarlığı grubundan edinildiğinin ispatının çoğu zaman güç olması nedeniyle aynı zamanda karmaşık bir yapıya sahip ve uzman tasfiye hesabını gerektirir niteliktedir.

Gerek evlilik birliği içerisinde edinilen malvarlıklarının kişisel ya da edinilmiş hangi malvarlığı grubuna ait olduğunun tespitinin her zaman çok kolay olmayışı, yine evlilik sürecinde bazen edinilen malvarlıklarında tarafların kişisel ve edinilmiş malvarlığı değerlerinin iç içe geçmiş olması gerekse aile içi birçok hususta ispat güçlüğü mal rejiminin tasfiyesindeki zorlukları da beraberinde doğurmaktadır.

Bu nedenle de Aile Mahkemelerinde mal rejiminin tasfiyesine ilişkin ihtilaflar Yargıtay içtihatları tahtında uzman bilirkişilerden alınan rapor ve hesaplamalar ile çözümlenmektedir. Ne var ki uygulamada birçok uzman bilirkişi raporunda dahi teknik hatalar yapılabilmekte ve bu nedenle birçok karar Yargıtay tarafından bozulmakta ve bu konudaki ihtilafların çözümü oldukça zaman alarak tarafların dava sonucu beklentileri uzun süre askıda kalabilmektedir.

Konunun işbu karmaşık yapısı nedeniyle de çalışmamızda 4721 Sayılı Türk Medeni Kanunu ilgili hükümleri detaylı içtihatlar ile zenginleştirilmiş olarak izah edilmeye çalışılacaktır.